Υπογονιμότητα: Oρισμός και Aίτια

Υπογονιμότητα…Μια λέξη που στις ημέρες μας ακούγεται όλο και πιο συχνά.Μια λέξη που αντηχεί σχεδόν καθημερινά σε όλα τα γυναικολογικά ιατρεία.Είναι γεγονός ότι την τελευταία 15ετία τα ποσοστά των ζευγαριών που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν αυξάνονται ολοένα και περισσότερο.

Τι είναι Φυσιολογική  γονιμότητα

Η γονιμότητα ενός ζευγαριού θα χαρακτηριστεί φυσιολογική όταν σε χρονικό διάστημα περίπου δύο(2) ετών με συχνές σεξουαλικές επαφές, επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη. Βάση αυτού του ορισμού 85-90% των ζευγαριών θα επιτύχουν εγκυμοσύνη τον 1^ο χρόνο συστηματικής προσπάθειας και το 90-95% των ζευγαριών μέσα σε 2 χρόνια. Ως εκ τούτου, ένα 10-15% των ζευγαριών θα βρεθούν αντιμέτωπα με κάποια μορφή υπογονιμότητας.

Τι είναι υπογονιμότητα

Ως υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται η αδυναμία επίτευξης κύησης μετά από ένα διάστημα τουλάχιστον ενός έτους ελεύθερων-φυσιολογικών  σεξουαλικών επαφών.

Τι είναι στειρότητα

Ως στειρότητα χαρακτηρίζεται η πλήρης αδυναμία επίτευξης κύησης με ελεύθερες επαφές και χρησιμοποιείται μόνο για τα ζευγάρια που είτε η σύντροφος έχει πλήρη απόφραξη σαλπίγγων ή απουσία σαλπίγγων-ωοθηκών είτε ο σύντροφος έχει αζωοσπερμία. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος υπογονιμότητα!!

Ποια είναι τα αίτια υπογονιμότητας

Τα χωρίζουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες, αίτια που οφείλονται στη ΓΥΝΑΙΚΑ και αίτια που οφείλονται στον ΑΝΔΡΑ.

Τα γυναικεία αίτια υπογονιμότητας ταξινομούνται περαιτέρω σε 5 κατηγορίες:σαλπιγγικά-ωοθηκικά-μητριαία-ανοσοβιολογικά-ενδομητρίωση.

Τα ανδρικά αίτια υπογονιμότητας ουσιαστικά αφορούν τη μη γονιμοποιητική ικανότητα του σπέρματος.

ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

• ΣΑΛΠΙΓΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ

1. Συμφύσεις
2. Μερική περιφερική απόφραξη ή φίμωση
3. Πλήρης περιφερική απόφραξη ή υδροσάλπιγγες
4. Απολίνωση σαλπίγγων
5. Κεντρική απόφραξη στο σημείο των σαλπιγγικών στομίων

• ΩΟΘΗΚΙΚΑ ΑΙΤΙΑ

1. Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
2. Υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός
3. Παθήσεις του θυρεοειδούς
4. Παθήσεις των επινεφριδίων
5. Παθήσεις της υπόφυσης (υπερπρολακτιναιμία)
6. Σύνδρομο γηρασμένων ωοθηκών

• ΜΗΤΡΙΑΙΑ ΑΙΤΙΑ

1. Σύγγενείς ανωμαλίες της μήτρας
2. Ινομυώματα μήτρας (ιδίως υποβλεννογόνια)
3. Ενδομήτριες συμφύσεις
4. Φλεγμονές του ενδομητρίου

• ΑΝΟΣΟΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΑΙΤΙΑ-ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΩΣΗ

1. Ενδομητρίωση
2. Αυτοάνοση ωοθηκική ανεπάρκεια
3. Παρουσία αντισπερματικών αντισωμάτων, αν και τελευταίες μελέτες αποσύρουν την παράμετρο αυτή σαν αίτιο υπογονιμότητας

ΑΝΔΡΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

Όπως προανέφερα τα ανδρικά αίτια υπογονιμότητας αφορούν διαταραχές της παραγωγής-λειτουργικών  χαρακτηριστικών-μεταφοράς του σπέρματος, δηλαδή της γονιμοποιητικής του ικανότητας. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο ανδρικός παράγοντας είναι η μοναδική αιτία υπογονιμότητας σε 35-50%  των περιπτώσεων. Τα αίτια διαταραχής του σπέρματος παρουσιάζονται  παρακάτω:

• Ιδιοπαθής 30%
• Κιρσοκήλη 15%
• Ενδοκρινικής 10%
• Φλεγμονές 9%
• Κρυψορχία 8%
• Σεξουαλικές διαταραχές 6%
• Συστηματικά νοσήματα 5%
• Αντισπερματικά αντισώματα 4%
• Όγκοι 2%
• Αποφρακτικής αιτιολογίας 2%
• Άλλα 9%

Υπάρχει πάντα αιτία;

Αν υπολογίσει κανείς ότι η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού οφείλεται:

• 35-50% σε διαταραχές από τον άνδρα
• 20-25% σε διαταραχές από τις σάλπιγγες
• 20% σε διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας
• 5% σε διαταραχές από τη μήτρα,

Μένει ένα ποσοστό της τάξης του 10-15% των ζευγαριών στο οποίο δε θα ανευρεθεί αιτία υπογονιμότητας. Αυτά τα ζευγάρια λοιπόν θα χαρακτηριστούν ως ΄΄ανεξήγητα υπογόνιμα΄΄

Τα ζευγάρια αυτά αναμένεται να γονιμοποιήσουν σε ποσοστό 40-90% την επόμενη 3ετία,αλλά λόγω του ότι δεν δύνανται να κατανοήσουν ότι δεν υπάρχει κάποια αιτία στο πρόβλημά τους θα διακατέχονται από άγχος το οποίο μέσω ενδοκρινικών μηχανισμών δυσχεραίνει το ΄΄έργο΄΄ τους.

Πως γίνεται η εκτίμηση του υπογόνιμου ζευγαριού

Λαμβάνεται ένα πλήρες ιστορικό και μια αδρή εξέταση τόσο στη γυναίκα όσο και στον άνδρα.

ΓΥΝΑΙΚΑ

Ιστορικό

• Έμμηνος ρύση
• Χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων
• Σεξουαλικές επαφές
• Ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό
• Χειρουργικό ιστορικό
• Προηγούμενες θεραπείες υπογονιμότητας
• Προηγούμενο μαιευτικό ιστορικό

Εξέταση

• Φυσική εξέταση (ύψος, βάρος, δομή του σώματος κλπ )
• Εξέταση μαστών
• Γυναικολογική εξέταση

ΑΝΔΡΑΣ

Ιστορικό

• Επάγγελμα (ορθοστασία, βάρη, θερμότητα…)
• Σεξουαλικές επαφές
• Χειρουργικό ιστορικό
• Ατομικό ιατρικό ιστορικό

Εξέταση

• Φυσική εξέταση
• Ψηλάφηση κοιλιάς (πχ βουβωνοκήλη)
• Εξέταση γεννητικών οργάνων (πχ κιρσοκήλη,κρυψορχία κλπ )

Πως γίνεται η διερεύνηση του υπογόνιμου ζευγαριού

Σε αυτό το κομμάτι, το οποίο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο βήμα όσον αφορά την τεκνοποίηση του υπογόνιμου ζευγαριού ,οφείλω να τονίσω ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται το ανδρόγυνο  ως μια μονάδα και όχι ως δύο διαφορετικές οντότητες. Για λόγους ευκολίας και μόνο θα αναλύσουμε τη διερεύνηση ξεχωριστά!

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΝΔΡΙΚΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

1. Σπερμοδιάγραμμα
2. Καλλιέργεια Σπέρματος

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ

1. Έλεγχος ωορρηξίας-ορμονικός έλεγχος
2. Έλεγχος κόλπου και τραχήλου
3. Έλεγχος μήτρας
4. Έλεγχος σαλπίγγων

Μετά τι διερεύνηση τι

Αφού ολοκληρωθεί η διερεύνηση και των δυο, αναζητούνται τα παθολογικά ευρήματα και αναλόγως προχωράει η θεραπεία των αιτιολογικών παραγόντων. Κρίνω ότι δεν είναι απαραίτητο να προβώ σε ανάλυση του κάθε παράγοντα ξεχωριστά, καθώς θα οδηγηθούμε σε ιατρικά μονοπάτια πράγμα που δεν είναι στόχος αυτής της συζήτησης. Σε γενικές γραμμές ένα θεραπευτικό σχήμα για τα υπογόνιμα ζευγάρια περιλαμβάνει τα εξής:

• Αναμονή
• Έλεγχος-Εκτίμηση-Διερεύνηση
• Διόρθωση των αιτιολογικών παραγόντων
• Αναμονή
• Πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας
• Σπερματέγχυση
• IVF
• IVF και μικρογονιμοποίηση(ICSI)
• Γαμέτες και έμβρυα από δότες
• IVF με δανεική μήτρα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΖΕΥΓΑΡΙΟΥ

Αν και τα αίτια της υπογονιμότητας έχουν στην  πλειοψηφία τους διακριτή οργανική αιτία, οι ψυχικές επιπτώσεις του προβλήματος για το ζευγάρι είναι σημαντικές.Η ψυχολογία του ζευγαριού επιβαρύνεται  περαιτέρω από αυτή καθαυτή καθεαυτή τη διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.Για να περιγραφούν οι αντιδράσεις των ζευγαριών στην  υπογονιμότητα χρησιμοποιήθηκαν τα στάδια της ψυχολογικής αντίδρασης του ανθρώπου στο πένθος (έκπληξη, άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση και αποδοχή)^2,3.Οι ψυχολογικές αντιδράσεις του κάθε φύλου απέναντι στην υπογονιμότητα διαφέρουν.Οι γυναίκες βιώνουν μεγαλύτερη ψυχολογική πίεση από τους άντρες.Μελέτες δείχνουν, πως η ψυχική επιβάρυνση, που αισθάνεται μία γυναίκα, όταν το ζευγάρι αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητας είναι ανάλογη με αυτή, που αισθάνεται μια γυναίκα, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, όπως ο καρκίνος.Όσον αφορά τον άνδρα,αν και δεν υπάρχουν μεγάλες μελέτες, μία ενδιαφέρουσα έρευνα κατέληξε  πως η ψυχολογική επίπτωση της υπογονιμότητας στον άνδρα εξαρτάται κυρίως από το αν το  αίτιο της  έχει αποδοθεί στον ανδρικό ή στο γυναικείο παράγοντα. Όταν αποδίδεται  στο γυναικείο παράγοντα, οι άνδρες δεν φαίνεται να βιώνουν το ίδιο ψυχολογικό βάρος, που αισθάνονται οι γυναίκες, όταν το πρόβλημα αποδίδεται στον άνδρα. Αντίθετα, όταν το  πρόβλημα αποδίδεται στον άνδρα, οι ψυχολογικές αντιδράσεις του προσομοιάζουν τις αντιδράσεις της γυναίκας^5,6,7.

Η σεξουαλική ζωή  επηρεάζεται και εκείνη αρνητικά, αφού η σεξουαλική πράξη δεν γίνεται πια με σκοπό την απόλαυση, αλλά με πρόγραμμα και περιορισμούς με στόχο την επίτευξη της κύησης. Υπολογίζεται ότι στα μισά περίπου ζευγάρια θα εκδηλωθεί κάποιου τύπου σεξολογικό πρόβλημα, όπως ελάττωση της επιθυμίας, της διέγερσης ή του οργασμού στη γυναίκα, ή πρόβλημα στύσης ή πρόωρης εκσπερμάτισης στον άνδρα^4,8.

Σημαντικά υψηλότερα μεταξύ των ζευγαριών που βρίσκονται αντιμέτωπα με υπογονιμότητα είναι και τα ποσοστά κατάθλιψη. Υπάρχουν  μελέτες, που αφού διερεύνησαν το φαινόμενο αυτό, κατέγραψαν ποσοστά κατάθλιψης μεταξύ των υπογόνιμων ζευγαριών, από 15% εώς 54%¹.

Επίσης,το πρόβλημα της υπογονιμότητας, οδηγεί συχνά σε απώλεια  αυτοεκτίμησης ειδικά στο άτομο, που εμφανίζει το πρόβλημα,ενώ πολλές φορές η υπογονιμότητα οδηγεί το ζευγάρι σε απόσυρση από την κοινωνική ζωή και διάρρηξη των κοινωνικών σχέσεων.

Η επίπτωση λοιπόν της υπογονιμότητας στον ψυχισμό τους ζευγαριού είναι σημαντική και η παροχή ψυχολογικής στήριξης εκ μέρους του θεράποντος ιατρού είναι τεράστιας σημασίας.Τέλος, καλό είναι να ενθαρρύνεται η παροχή  εξειδικευμένης συμβουλής από ειδικούς ψυχικής υγείας.

1)Domar AD, Clapp D, Slawsby E, Dusek J, Kessel B, Freizenger M. Impact of group psychological interventions on pregnancy rates in= infertile women. Fertil Steril 2000; 73: 805-811

2)Burns LH. Infertility as boundary ambiguity: One theoretical perspective. Fam Process 1987; 26: 359–372.

3)Conway P, Valentine D. Reproductive Losses and Grieving. In: Valentine D, eds. Infertility and Adoption: A Guide for Social Work Practice. New York: Haworth Press, 1988.

4)Mazor MD. Emotional reactions to infertility. In: Mazor MD, Simons HF, eds. Infertility: Medical, emotional and social considerations. New York: Human Sciences Press, 1984.

5)Frank DI. Counselling the infertile couple. Journal Psychosoc Nurs 1984; 22: 17-23.

6) Cosineau TM, Domar AM. Psychological impact of infertility. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2007; 21: 293-308

7)Deveraux LL, Hammerman AJ. Infertility and Identity: New strategies

for treatment. San Francisco: Jossey-Bass, 1998

8) Spencer L. Male infertility: Psychological correlates. Postgraduate Med 1987; 81:223-228.

Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο και στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.psycholozin.gr/arthrografia/psychologia-kai-iatrikh/ypogonimothta-ti-einai.html